قول سدید

هر گاه پیامبر و ائمه معصومین علیهم السلام پدیده یا مسئله ای را دارای اهمیت دانسته و بر تکریم و تجلیل آن تاکید فراوان می دارند آن موضوع حقیقتا و واقعا دارای جایگاه والایی است چرا که این بزرگواران اهل اغراق و بزرگنمایی نیستند و دائما درصدد بیان حقایق و انتقال آنها به جامعه بشری هستند. «رمضان» و ماه صیام از جمله مواردی است که در آیات و روایات اهتمام بسیاری بدان شده است. از میان ماههای دوازده گانه سال تنها نام رمضان در کتاب خدا ذکر شده است. (بقره: 185) و احادیث در فضیلت شهر الله الاکبر از حد شمارش فزون است.
در اهمیت این ماه که آن را ضیافت الله نیز می نامند(هُوَشَهْرُ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَةِ اللَهِ) همین بس که در پاره ای از روایات، رجب و شعبان -که خود دارای جایگاه رفیعی هستند- مقدمه و زمینه ساز رمضان معرفی شده اند و سیره علما و عرفا همواره چنین بوده است که برای ورود به مهمانی خدا از دو ماه قبل تدارک می دیده اند. عارف بزرگ معاصر امام خمینی در این باره بیان می دارد: «این ادعیه در ماه مبارک رجب وخصوصا در ماه مبارک شعبان اینها مقدمه و آرایشی است که انسان به حسب قلب خودش می کند برای اینکه مهیا بشود برود مهمانی؛ مهمانی خدا».. (صحیفه امام13: 30-33) و نیز امام خامنه ای عقیده دارند : «اگر انسان مسلمان... در ماه رجب و سپس ماه شعبان، رابطه ی خود را با خدای متعال روان و نزدیکتر کند، با آمادگی به ماه رمضان می رسد. آن گاه ماه رمضان ضیافت الهی می شود. انسان باید آماده شود و سپس وارد ضیافت گردد. «شست وشویی کن و آنگه به خرابات خرام» انسان باید این شست وشو را در ماه رجب و شعبان بکند تا بتواند در ماه رمضان بر سر سفره الهی وارد شود و از آن سفره متنعم گردد.( 04/07/1380)
یکی از اوصاف ماه رمضان که در برخی از روایات و ادعیه بدان تصریح و به گونه ای برای این ماه علم شده است، صفت مبارک می باشد، و این نوشتار بر آن است تا اندکی معنای این صفت را تبیین کند.
مبارک از برکت گرفته شده است و علمای لغت واژه برکت را به فزونی و رشد همراه با ثبات و دوام معنی کرده اند راغب می نویسد: به آنچه که خیر و فایده الهی در آن ثبوت و استقرار داشته باشد مبارک گفته می شود. علامه طباطبایی نیز در تفسیر آیه اول سوره دخان و معنی لیله مبارکه بیان می دارد: «منظور از مبارک بودن آن شب این است که ظرفیت خیر کثیری را داشت، چون برکت به معنای خیر کثیر است، و قرآن خیر کثیری است که در آن شب نازل گشت.» (ترجمه تفسیر المیزان18: 197)
دلیل اطلاق این صفت به معنای خیر کثیر هم در خطبه شعبانیه حضرت رسول ذکر شده است چرا که در این ماه که روزهای آن افضل الایام و شبهای آن افضل الیالی است اعمال کوچک مومنان بزرگ و دارای ثواب چندین برابر می گردند؛ «....أَنْفَاسُکمْفِیهِ تَسْبِیحُ وَ نَوْمُکمْ فِیهِ عِبَادَةُ مَنْ أَدَى فِیهِ فَرْضاً کانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَى سَبْعِینَ فَرِیضَةً فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الشُهُورِ مَنْ تَلَا فِیهِ آیَةً مِنَ الْقُرْآنِ کانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِى غَیْرِهِ مِنَ الشُهُورِ ... نفسهای شما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت. کسی که نماز واجبی بجا آورد، خداوند ثواب هفتاد نماز واجب در ماههای دیگر را به او عطا کند. وهرکس که در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثواب کسی را دارد که در ماههای دیگر قرآن را ختم کرده باشد.»
امام خمینی نیز در بیان تعلیل مبارک بودن این ماه می فرماید: «ماه رمضان مبارک است؛ برای اینکه لیله القدر [دارد] ... ماه رمضان مبارک است؛ برای اینکه نزول وحی در او شده است یا به عبارت دیگر، معنویت رسول خدا وحی را نازل کرده است . ... در ماه مبارک رمضان، مقام رسول اکرم -صلی الله علیه و آله و سلم- به ولایت کلی الهی بالاصاله تمام برکات را در این جهان بسط داده است. ماه رمضان مبارک است که قرآن بر او وارد شده است...» (صحیفه امام20: 248)
لذا مشاهده می گردد آنچه این ماه را مبارک گردانیده عنایت خاص خداوند به مومنین و نزول قرآن در آن است و هم چنان که در ابتدای خطبه شعبانیه ذکر شده است این ماه، ماه برکت و مغفرت است: «أَیُهَا النَاسُ إِنَهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکمْ شَهْرُ اللَهِ بِالْبَرَکةِ وَ الرحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرُ هُوَ عِنْدَ اللَهِ أَفْضَلُ الشُهُورِ ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو کرده است. ماهی که نزد خدا، بهترین ماههاست.»
اما متاسفانه در چند سال گذشته شاید به دلیل برداشت و تفسیر نادرستی که از صفت مبارک در ماه رمضان شده است برنامه ها و فرهنگهایی در جامعه باب شده است که از اهداف و فلسفه این ماه مبارک بسیار دور است. برای تشریح این سخن ابتدا لازم است بحثی لغت شناسی پیرامون کلمه مبارک انجام گیرد. چنانچه گذشت کلمه مبارک که بعنوان صفت ماه رمضان استفاده می گردد از کلمه برکت به معنای خیر بسیار گرفته شده است که در زبان انگلیسی از آن به BLISS یا BENEDICTION یا FELICITY تعبیر می شود. به نظر می رسد کلمه مبارک در معنای فارسی خود با آنچه در عربی استعمال می گردد متفاوت است چرا که معمولا فارسی زبانان برای شادباش و شادی های خود از لفظ مبارک استفاده می کنند، چنانچه می گویند: تولدت مبارک، عیدت مبارک و تعابیری از این دست. اما این «مبارک» به معنای bliss نیست بلکه معادل و ترجمه کلمهhappy است که به معنی شادی و فرح و سرور می باشد. با این توضیحات به نظر می رسد در این سالها با برداشت ناصحیح از کلمه «مبارک» در ماه رمضان برخی از برنامه سازان و مسئولان فرهنگی آن را معادل happy دانسته و از معنای واقعی خود دور کرده اند. بروز چنین برداشت نادرستی را می توان در برنامه های صدا و سیما مشاهده کرد که گویا برای هر چه مبارک نمودن ماه رمضان هر ساله بر برنامه های طنز و جنگ و جشن خود در ماه رمضان می افزایند تا فضای شاد و مفرحی برای روزه داران مهیا کنند !
اما روشن است مبارک نمودن ماه رمضان به معنای این گونه شادیها و لودگی نیست چرا که این عوامل خود سبب می گردد برکت از این ماه مبارک گرفته شود.
محمد بن مسلم از امام باقر(ع) نقل می کند: «ان الله تعالی ملائکه موکلین بالصائمین یستغفرون لهم فی کل یوم من شهر رمضان الی آخره وینادون الصائمین کل لیله عند افطارهم: ابشروا عباد الله فقد جعتم قلیلا وستشبعون کثیرا بورکتم و بورک فیکم... خداوند دارای ملائکه ای است که وظیفه آنان استغفار نمودن برای روزه داران در هر روز از ماه رمضان تا پایان این ماه است و در هر شب هنگام افطار به روزه داران بشارت می دهند: ای بندگان خداوند اندکی گرسنگی را چشیدید و بزودی سیر می گردید. شما و آنچه که در شماست مبارک گردید.» با عنایت به این روایت شریف روشن است رمضان هنگامی مبارک است که از ساعات و لحظات آن برای تقرب به خدا بهره جسته شود و از هر آنچه موجب غفلت است باید دوری نمود. نیکوست دست اندرکاران امر و برنامه سازان با توجه به این مهم ماه مبارکی را که در پیش روست به معنای واقعی کلمه مبارک گردانند!

محمد جواد رحمت آبادی

صبح صادق، ش.411،‏ص.6

کلمات کلیدی : یادداشتها

یکی از یاران امام جعفر صادق(ع) خدمت ایشان عرض کرد: «جعلت فداک اخبرنی عن هذا الامرن نتظر متی هو؟ فدایت شوم مرا از امری که انتظار می کشیدم آگاه فرما که چه هنگام است؟ امام صادق(ع)فرمود:«یامهزم کذب الوقاتون وهلک المستعجلون و نجا مسلمون» (الکافی، ج1.ص.368)
روایاتی با این مضمون که»هر کس برای ظهور وقت تعیین می کند او را تکذیب کنید» بسیار است.(1)
اما در کنار این روایات سخنان دیگری نیز از معصومین(علیهم السلام) رسیده است که در آنها ایام خاصی همچو جمعه عاشورا عید نوروز و ... را روز ظهور حضرت ولی عصر معرفی کرده اند!(2) وجه جمع اینگونه روایات چگونه است؟ادامه مطلب...

کلمات کلیدی : یادداشتها

کلمات کلیدی : یادداشتها