قول سدید

شرح واره ای بر زیارت حضرت علی(ع) در روز مبعث

یکی از اعمال پر فیضی که در روز مبعث به آن سفارش شده است، زیارت حضرت امیرالمومنین(ع) است. همان گونه که آخر رسالت حضرت رسول(ص) در غدیر با نام علی(ع) پیوند خورده است، آغاز رسالت نیز با نام علی(ع) همراه است تا اول و آخر رسالت همراه ولایت باشد. شیخ عباس قمی(ره) که در مفاتیح الجنان در روز مبعث سه گونه زیارت امیرالمومنین(ع) را بیان کرده است در بیان سر این امر گفته است: به جهت اتصال این دو بزرگوار و کمال اتحاد این دو نور پاک با هم است که هر کسی امیرالمومنین(ع) را زیارت کند گویا حضرت رسول را زیارت کرده است. این بیان شیخ عباس، مستند به آیات و روایات است، چنانچه در آیه مباهله (آل عمران:61) از امیرالمومنین(ع) با عنوان «انفسنا» یاد شده و در روایات متعدد به این امر اشاره شده است. از جمله حضرت رسول(ص) درباره قبیله بنی ولیعه فرمود: بنی ولیعه دست از خلاف کاری اش بردارد و گرنه مردی را به سرکوبشان می فرستم که چون نفس من است و منظورش علی بن ابی طالب(ع) بود و یا اینکه فرمود: «ای علی هر که تو را بکشد مرا کشته است و هر که با تو دشمنی کند و ناسزا گوید گویا با من دشمنی کرده و به من ناسزا داده است، چرا که تو از من هستی، مثل نفس من، روح تو از روح من است و سرشت تو از سرشت من.» (تفسیر نورالثقلین 1: 350)
در یکی از زیارتهای حضرت امیر(ع) در روز مبعث می خوانیم: «السلام علیک ایها الصدیقُ الْأکبرُ السـلامُ علیْک ایها الْفارُوق الأعظم» در این فراز از این زیارت نامه، حضرت امیر(ع) را با دو عنوان «صدیق اکبر» و «فاروق اعظم» سلام می دهیم؛ القابی که کمتر در مورد ایشان به کار می رود اما روایت وارده از شیعه و سنی نشان می دهد پیامبربزرگوار(ص) نیز بارها این القاب را به وجود مبارک حضرت امیر(ع) داده اند و حتی در برخی آیات قرآن به این امر اشاره ای شده است.

فاروق اعظم
گفته شده «فرقان» چیزی را گویند که بین حق و باطل جدایی اندازد و فاروق باشد. (مخزن العرفان 12 :3) فاروق هم معنای فرقان است، یعنی آنچه و آن کس که مرز حق و باطل را نشان می دهد و معیار حق است و با تمسک به او می توان باطل را از باب «تعرف الاشیا باضدادها» شناخت. چنانچه متواتر است که «الحق مع علی و علی مع الحق» هم چنین نقل شده است: رسول الله(ص) فرمود: «سیکون بعدی فتن، فذا کان ذلک فالزموا علی بن ابی طالب، فنه فاروق بین الحق والباطل» به زودی پس از من فتنه هایی خواهد آمد در آن زمان همراه علی(ع) باشید که او فاروق بین حق و باطل است و در جایی دیگر فرمود: در میان امت من جدایی خواهد افتاد و این (یعنی علی) و اصحابش با حق هستند.
و نیز در کافی از حضرت امام باقر(ع) روایت کرده که امیر المومنین(ع) فرموده: من به فرمان خداوند در روز قیامت قسمت کننده بهشت و جهنم هستم و کسی بدون اجازه من داخل آنها نمی شود و من فاروق اکبرم و امام مردمان پیش از خود و بعد از خود می باشم و احدی بر من سبقت و پیشی نمی گیرد مگر برادرم احمد پیغمبر مکرم(ص) و رسول خدا(ص) و من بر یک طریق و راه هستیم، فقط حضرت را به نام خود و مرا به نام خویش می خوانند و خداوند از روز الست و اول آفرینش جهانیان علوم منایا و بلایا و وصایا و فصل الخطاب را به من عطا فرموده ... (تفسیر جامع 5: 135)
صدیق اکبر
در تفسیر أطیب البیان( 4: 131) ذیل آیه «و منْ یُطِعِ الله و الرسُول فأُولئِک مع الذِین انْعم اللهُ علـیْهِمْ مِن النبِییـن و الصدیقِین و الشهداءِ و الصالِحِین و حسُن أُولئِک رفِیقاً» (نساء:69) مصداق اتم و اکمل صدیقین را امیر المومنین(ع) دانسته است. از «انس بن مالک مروی» است که: در صبح یکی از روزها نماز را با رسول الله(ص) بجا آوردیم سپس آن حضرت متوجه ما گردید و من به حضورش عرض کردم اگر مایل هستید تفسیر آیه «و منْ یُطِعِ الله و الرسُول» را برای ما بیان فرمایید، حضرت فرمود: مراد از نبیین من هستم و صدیقین برادرم علی بن ابی طالب...(أنوار العرفان 8: 479)
و در تفسیر آیه «و الذی جاء بِالصدْقِ و صدق بِـهِ أُولئِـک هُمُ الْمُتـقُـون» (زمر:33) «صدق به» را به أمیر المومنین(ع) تفسیر کرده اند (تفسیر نور الثقلین 4: 487 و الدرالمنثور 5 : 325) و در خبر است که روزی رسول الله(ص) سپاهی را به جنگی می فرستاد، علی(ع) را بر ایشان امیر کرد، آنگاه فرمود: کیست از شما که فضل و صدق پسر عم من از قرآن بیاورد؟ عمار بر پای خاست، گفت: من بگویم یا رسول الله؟ گفت: بیاور.
گفت، «قوله تعالی: و الذ ی جاء بِالصـدْقِ و صدق بِهِ » رسول(ص) گفت: «کفاک الله یا عمار کل مهم» (روض الجنان و روح الجنان 16: 325)
برخی گفته اند در شب معراج بر رسول اکرم(ص) امر شد، ای محمد(ص) از آنچه مشاهده نمودی قومت را خبر ده. عرض کرد پروردگارا! مرا تکذیب کنند و دروغگو بدانند. خطاب رسید تو را صدیق اکبر، علی بن ابی طالب(ع) تصدیق کند. (تفسیر جامع 6: 87) و این یعنی لقب صدیق اکبر اعطایی خدا به امیرالمومنین(ع) است.
و نیز از فریقین روایت شده است، پیغمبر(ص) فرمود: صدیقان سه اند: مومن آل فرعون و مومن آل یاسین و علی بن ابی طالب- و او بهترین و سید ایشان است. بیان دیگر آن که فرمود: «یا أیها اأیها الذِین آمنُوا اتقُوا الله و کـونُوا مع الصادِقِیـن، صادقین یعنی حمزه و جعفر و علی» (روض الجنان و روح الجنان 16: 325)
صدیق فاروق
در خبر است که روزی ابوذر غفاری(رض) از پیغمبر(ص) حدیثی روایت می کرد. جمعی آن را باور نداشته، تکذیب نمودند. ابوذر دلخور شد و خدمت پیغمبر(ص) شکایت کرد. حضرت(ص) فرمود: آسمان سایه نیفکند و زمین بر نداشت کسی را که راستگوتر از ابوذر باشد. سپس نظر مبارک به امیرالمومنین(ع) افتاد، فرمود: «الا هذا الرجل المقبل فانه الصدیق الاکبر و الفاروق الاعظم»: مگر این مرد که رو به ما دارد، پس به درستی و به تحقیق او صدیق اکبر و فاروق اعظم می باشد. (تفسیر اثنا عشری 2: 500) و نیز فرمودند: «برای هدایت، فاروق و صدیقی است و صدیق و فاروق این امت علی بن ابی طالب است» و یا آنکه بیان داشتند: «یا علی انت اول من آمن بی و اول من یصافحنی یوم القیمه و انت الصدیق الاکبر و الفاروق الاعظم تفرق بین الحق و الباطل و انت یعسوب المسلمین و المال یعسوب الظالمین»؛ یا علی تو اول کسی هستی که ایمان آوردی به من و تو اول کسی هستی که مصافحه می کنی مرا در روز قیامت و تو صدیق اکبری و فاروق اعظمی و تو جدا می کنی میان حق و باطل و تو یعسوب مسلمینی و حال آنکه مال یعسوب ظالمان است. » (تفسیر منهج الصادقین 9: 142)
حضرت باقر(ع) می فرماید: پیامبر اعظم اسلام(ص) فرمود: دامن این (علی بن أبی طالب) را بگیرید! چرا که او صدیق اکبر است، وی فاروقی می باشد که بین حق و باطل فرق می گذارد. کسی که به این علی محبت داشته باشد خدا او را هدایت می کند و کسی که بغض او را داشته باشد خداوند، او را گمراه می نماید. کسی که از وی تخلف نماید خدا او را دشمن خواهد داشت.(تفسیر آسان، ج 12، ص: 44)

صبح صادق، ش.504، ص6

کلمات کلیدی : یادداشتها