قول سدید

امیرالمومنین حضرت علی(ع) می فرماید: «وَ تَعَلمُوا الْقُرْآنَ فَإِنهُ أَحْسَنُ الْحَدِیثِ وَ تَفَقهُوا فِیهِ فَإِنهُ رَبِیعُ الْقُلُوبِ وَ اسْتَشْفُوا بِنُورِهِ فَإِنهُ شِفَاءُ الصدُورِ و...»(خطبه 110) قرآن را فرا گیرید که بهترین گفته هاست! و در آن بیندیشید که بهار قلبهاست! از نور آن شفا و درمان بطلبید که شفای دلها(ی بیمار) است!

«و تفقهوا فیه» تفقه یعنی فهم دقیق و کامل. یعنی برای این که شفای دلها شود و این اثرات و فواید عالی را داشته باشد باید هم آن را خوب آموخت و هم در محتویات آن خوب تفکر کرد و پژوهید و هم از تاریخ انسانها که در آن آمده است پند و عبرت گرفت تا این که بتوان از نور آن در بیماری دل طلب شفا نمود و به نتیجه رسید زیرا قرآن در محتویات آن مانند بهار دل ما را پرورش می دهد و بذر ایمان را می رویاند.

اینکه حضرت مولا قرآن را بهار دلها تعبیر نموده اند می تواند چند وجه داشته باشد: چنانکه بهار باعث نشو و نمای نباتات و شکفتگی و خرمی طبایع می شود همچنان خواندن قرآن باعث شکفتگی و خرمی دلها می شود.

همچنین می توان گفت همان طور که با آمدن بهار، طبیعت حیات تازه ای یافته و نشاط می گیرد برای زنده شدن قلب و طراوت آن بهترین راه کنکاش در قرآن است. امیرالمومنین(ع) در کلامی دیگر بیان می دارد: «وَ إِن اللهَ سُبْحَانَهُ لَمْ یَعِظْ أَحَداً بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ فَإِنهُ ...َ فِیهِ رَبِیعُ الْقَلْبِ وَ یَنَابِیعُ الْعِلْمِ ...» (خطبه 176) یعنی خداوند قرآن را برای موعظه و پند انسان نازل نموده است و وعظ و پند سبب زنده نمودن دل می گردد، چنانچه حضرت در وصیت خویش به فرزندش می فرماید: «احی قلبک بالموعظه» یعنی قلبت را به وسیله موعظه زنده کن. حال اگر واعظ خداوند باشد که مقلب القلوب است و کلام، کلام این خدا باشد قلب و دل آدمی حیاتی نورانی خواهد یافت. چرا که به فرموده حضرت علی(ع) قرآن ناصحی امین و عاری از هرگونه غش و نیرنگ است و به همین سبب کاملاً قابل اعتماد است.

و یا اینکه همان گونه که در فصل بهار، شکوفه ها و گل ها و سبزه ها همه جا می روید، به برکت قرآن مجید نیز گل های فضایل اخلاق و شکوفه های معارف الهیه بر صفحه دل ظاهر می شود و آن کس که حیات انسانی از آن نگیرد، همچون درخت خشکیده ای است که در فصل بهار، تکان نمی خورد.

شاید ربیع القلوب استعاره از این است که همان طور که در بهار شاهد انواع اسرار عجیب و نکات تازه و لطیف هستیم قرآن نیز دارای اسرار و عجایب الهی و لطیف است که سبب پاکی قلوب خواهد شد. همچنین چنانچه در بهار انواع گلها و شکوفه ها سبب نوازش چشمها می شود نکات موجود در قرآن سبب رویش ایمان و معنویت در انسان می گردد. پس همان گونه که بهار فواید روحی و معنوی و جسمی زیادی دارد قرآن نیز برای قلب این چنین است.

نیز آنکه وقتی مردم با دیدن بهار لذت می برند و احساس فرح می کنند کسی که با تفقه سراغ قرآن می رود از حلاوت و عظمت معانی قرآن احساس التذاذ و مسرت خاطر می کند و حیات قلب به همین معناست.

صبح صادق، ش.493، ص.6

کلمات کلیدی : یادداشتها