درسهایی از امام خمینی برای طلاب امروز
حاشیه ای بر بیانات آیت الله مجتبی تهرانی در مراسم آغاز سال تحصیلی حوزه علمیه تهران
مراسم آغاز سال تحصیلی حوزه علمیه تهران امسال در مدرسه عالی شهید مطهری و با بیانات مرجع عالی قدر تقلید آیت الله مجتبی تهرانی برگزار شد. در بیانات آیت الله تهرانی نکات قابل توجه و آموزنده ای وجود داشت که در این نوشتار به بخشی از این موارد اشاره شده است. یکی از مشخصات بارز سخنان این مرجع تقلید که افتخار شاگردی حضرت امام خمینی(ره) را در کارنامه زندگی علمی خود دارد بیان خاطرات و نکته های کمتر شنیده شده از استاد خویش بود که بیان فرمود.
1- تکریم استاد
یکی از سنتهای رایج حوزه های علمیه احترام به استاد و تکریم مدرس بوده است و علما بر این موضوع تأکیدات فراوانی داشته اند، به گونه ای که علمای بزرگ در این باره و در مورد اخلاق بین شاگرد و استاد کتاب نوشته اند که مشهورترین آنها کتاب شهید ثانی، با عنوان «منیه المرید فی آداب المفید و المستفید» است؛ به این معنا که استاد و شاگرد آداب شان در مقابل هم چگونه باید باشد. کتاب دیگر «آداب المتعلمین» نوشته خواجه نصیرالدین توسی می باشد. توصیه علما به طلاب همواره تکریم اساتید بوده و اصولاً برکت علم و دانش را در همین احترام و تواضع به استاد عنوان می کرده اند، چنانچه در روایت مشهوری از معصوم آمده است: «تواضعوا لمن طلبتم منه العلم؛ نسبت به کسی که از او علم می آموزید، فروتن باشید.»
امام خامنه ای(مدظله العالی) در این باره سخن شگفت انگیزی دارد و می فرماید: «شاگرد بایستی مثل نوکر استاد باشد. واقعاً هم ماها در حوزه های علمیه همین گونه بودیم. حقیقتاً اگر استادی اجازه می داد که شاگرد دنبال سرش تا خانه او را بدرقه کند، این شاگرد خوشحال بود.» ایشان در ادامه این سخنان آن چنان احترام به استاد را با اهمیت می داند که یکی از مظاهر دانشگاه اسلامی را این مهم دانسته و می فرماید: «اگر دانشگاه ما دانشگاه اسلامی است، یکی از بزرگ ترین مظاهرش بایستی احترام بیش از حد معمول دنیا به اساتید باشد؛ مخصوصاً از طرف شاگردان. شاگرد باید به استاد، بی قید و شرط احترام کند. اگر آن استاد بد هم است، باید او را احترام کنند. به هرحال، احترام استاد در محیط دانشجویی و دانشگاهی بایستی خیلی محفوظ باشد.» (01/08/1369) در این کلام به روشنی جایگاه احترام و تواضع به استاد بیان شده است.
البته احترام به استاد مربوط به زمان حیات او نیست و شاگردان حتی پس از مرگ او نیز باید حرمت استاد خویش را حفظ کنند و این گونه رفتارهاست که سبب بزرگی و عظمت افراد می شود. مشهور است حضرت امام در میان اساتید خود، احترام خاصی برای استاد عرفانش، مرحوم شاه آبادی قائل بود و با اینکه مرتبه کمال در عرفان را برای او حدی از مردم می داند در تألیفات عرفانی شان، از مرحوم شاه آبادی غالباً به عنوان «شیخ عارف کامل ما شاه آبادی روحی فداه» یاد می کند.
علامه طهرانی نقل می کند: «جناب علامه طباطبایی در ابتدای ورودشان به قم، به «قاضی» معروف بودند، چون از سلسله سادات قاضی مشهور در آذربایجان هستند؛ لیکن از نقطه نظر آنکه ایشان از سادات طباطبایی هستند، خود ایشان ترجیح دادند که به طباطبایی معروف شوند و اخیراً برای حقیر چنین منکشف شده است که شاید ایشان خواسته اند لقب قاضی منحصراً به یگانه استاد ارجمندشان مرحوم حاج سیدعلی آقای قاضی منحصر شود و ایشان از جهت تکریم و تجلیل از مقام استاد، در شهرت و معروفیت، با وی شریک نباشند!»
این گونه است که امروزه نیز مرجعی بزرگ که سال ها ممارست و زحمت داشته است در یک سخنرانی عمومی با افتخار و نیز تواضع کامل بیان می دارد: «من هرچه دارم از استادم دارم.» و سخنان استاد خود را محور بیانات خویش قرار می دهد تا نشان دهد همچنان که در بالاترین سطح علمی حوزوی قرار دارد خود را شاگردی از شاگردان حضرت امام می داند که بایستی از میان سخنان او مطالبی را بیان کند. سیره آیت الله تهرانی و نیز علمای دیگر همواره این بوده است که در طول تدریس خود نیز همواره از اساتید خویش به نیکی یاد می کنند، چنانچه آیت الله جوادی آملی که شاید کرسی تفسیرش در قم و بلکه جهان اسلام در حال حاضر بی نظیر باشد هرگاه می خواهد کلامی از علامه طباطبایی نقل نماید از عبارت «سیدنا الاستاد» استفاده می کند.
2- توصیه های جاودان امام
حضرت امام از همان دورانی که در نجف مشغول به تدریس بودند همواره توصیه های اخلاقی و اجتماعی و ... فراوانی به طلاب و تلامیذ خود داشتند. منشور روحانیت شاید عصاره این وصایا باشد که حاوی نکات قابل تأملی برای سازمان حوزه و فضلا و علما است. مجموعه سخنان حضرت امام در مورد حوزه و روحانیت در کتاب «روحانیت و حوزه های علمیه از دیدگاه امام خمینی(ره)» جمع آوری شده است که آیت الله تهرانی در مراسم آغاز سال تحصیلی حوزه تهران از این کتاب جملاتی را برای طلاب خواندند. این کتاب دفتر دهم از آثار موضوعی تبیان است که توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) استخراج و تنظیم شده و توسط موسسه چاپ و نشر عروج به چاپ رسیده است.
بازخوانی این توصیه ها پس از سال ها، توسط یک مرجع تقلید در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی حوزه که همه مدیران، فضلا، اساتید و طلاب حوزه در آن حضور داشتند نشان از این دارد که فرمایشات حضرت امام همچنان می تواند موجبات پیشرفت و ترقی حوزه ها را فراهم کند و سخنان آن عارف فقیه امروزه نیز کاربردی است و اگر مورد مداقه و تأمل قرار گیرد، ثمرات مبارکی به همراه خواهد داشت.
3- عظمت حضرت امام
یکی از راه های شناخت یک شی، شناختن آن از روی آثار و تجلیات آن است. در مورد اشخاص نیز این گونه است اگر قرار بر شناخت و درک ابعاد وجودی یک فرد باشد یکی از راه های مناسب بررسی آثار باقی مانده از اوست، چرا که در این صورت می توان صاحب اثر را بهتر درک کرد. در مورد حضرت امام نیز اگر این امر را اجرا کنیم به عظمت وجودی و جایگاه والای شخصیتی ایشان پی خواهیم برد. جدای از سخنان و آثار مکتوب حضرت امام، نگاهی به شاگردانی که ایشان تربیت کرده اند، شخصیت والای ایشان را بیشتر نمایان می کند. شاگردان امام امروز از بزرگترین علمای زمان هستند که هر کدام به اندازه خویش سهم بسزایی در حوزه و انقلاب داشته اند. حضرات آیات مجتبی تهرانی، حسین مظاهری، جعفر سبحانی، عبدالله جوادی آملی که امروز از مراجع تقلید هستند در اخلاق و کلام و فلسفه اسلامی سرآمد و مجتهد هستند. گل سر سبد شاگردان حضرت امام نیز حضرت آیت الله العظمی خامنه ای است که انصافاً امروزه همچون استاد خویش شجاعانه و مدبرانه مدیریت جهان اسلام را بر عهده دارد. بزرگانی مانند مرحوم آیت الله فاضل، شهید مطهری، شهید مصطفی خمینی، شهید بهشتی و بسیاری دیگر که هر کدام وزنه ای علمی در زمان خود بوده اند به خوبی عظمت شخصیت حضرت امام را نشان می دهند. علاوه بر این، ویژگی های هر یک از این افراد نشان از همه جانبه و چند بعدی بودن شخصیت امام دارد که در میان شاگردانش هم مجتهد فقه وجود دارد هم مجتهدین اخلاق، کلام و فلسفه و حتی سیاست! امام خامنه ای درباره ابعاد گوناگون حضرت امام می فرماید: «درست است که شاگردان امام و آشنایان با امام، امام را در حد بالایی با عشق و محبت دوست می داشتند؛ اما آنچه درباره امام گفته شده است، منشأش محبت نیست؛ محبت منشأش آن خصوصیاتی است که در امام بود. نکته دوم این است که این شخصیت دارای ابعاد گوناگون، هیچ اصرار و عجله ای نداشت که آن زیبایی ها و درخشندگی های وجود خود را به رخ کسی بکشد. هر وقت هرجا تکلیف شرعی او را وادار به حرکتی کرد، بعدی از ابعاد او آشکار شد.» (14/ 03/ 1378)
صبح صادق، شماره 568، ص.6
کلمات کلیدی : گزارش
» نظر