قول سدید

در میان برنامه های عملی اسلام نماز به عنوان معراج مومن و بازدارنده از زشتی ها و منکرات از عظمت و جایگاه ویژه ای برخوردار است، چنانچه آن را «قربان کل تقی» می خوانند و مهمترین سفارش در میان فروعات دین سفارش به برپایی نماز است. در این بین عبادت دسته جمعی به خصوص نماز جماعت از فضیلت و شرافت بیشتری برخوردار است و از این رو نماز جمعه اهمیت والایی دارد، چنانچه پیامبر اسلام آن را حج مساکین نامیده و موجب آمرزش گناهان شمرده است. روایات فراوانی از حضرات معصومین درباره جایگاه رفیع نماز جمعه نقل شده است. امام صادق(ع) می فرماید: یاران پیامبر، از روز پنجشنبه برای نماز جمعه آماده می شدند. همچنین می فرماید: «هیچ قدمی نیست که در راه نماز جمعه برداشته شود مگر آنکه خدا بدن آن را بر آتش حرام می سازد.» در فرمایشی از رسول الله(ص) آمده است: «نزدیکی مردم با خداوند در روز قیامت به مقدار رفتن آنها به نماز جمعه به ترتیب نفر اول و دوم و سوم است.»
بدون شک یکی از جنبه های این عظمت نماز جمعه جامع بودن آن است که شامل توصیه به تقوا و پندهای اخلاقی و یادآوری و تحلیل مسائل سیاسی و روز جامعه است. این امر و وسعت که نمایانگر پیوند سیاست و اخلاق و دین در اسلام است، رمز ارزشمندی نماز جمعه است چنانچه امام رضا(ع)فرمود: «چون جمعه روز حضور عمومی است، اسلام خواسته تا فرماندار-نماینده دولت اسلامی - وسیله ای داشته باشد برای موعظه مردم و تشویق آنان به اجرای قوانین و اطاعت از دستورات الهی و پرهیز از نافرمانی و معصیت و همچنین بتواند از این طریق مردم را در جریان برنامه ها و تصمیمات متخذه مربوط به دین و دنیای آنان قرار دهد و از آنچه در جهان می گذرد- و به نحوی با حیات مسلمین ارتباط دارد -و از حوادث و پیش آمدهایی که ضرر یا منفعتی برای آنها دارد آنان را مطلع نماید.» در همین رابطه امام خمینی(ره ) نماز جمعه را «نمایشی از قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام» دانسته که «باید هر چه با شکوه تر و پرمحتواتر اقامه شود...»
در اعتقاد مقام معظم رهبری نیز که خود سالها منصب امامت جمعه را دارا بوده است «این مهم یکی از پایه های اساسی حفظ نظام اجتماعی ماست؛ در تاریخ هم همین طور بوده است . هم ائمه عدل ـ مثل رسول مکرم اسلام (ص) ـ و هم خلفای جور در دوران بنی امیه و بنی عباس و امرای آنها در اقطار بلاد اسلامی، از نمازجمعه برای تحکیم پایه های حکومت استفاده می کردند.»
آنچه بدان اشاره شد حاوی این نکته است که نقش ائمه جمعه نقش بسیار خطیر و بی بدیلی در جامعه اسلامی می باشد چه آنکه هر هفته با خیل عظیم مردم و افکار عمومی در رابطه مستقیم هستند. این مسئولیت سنگین آنها را وا می دارد تا ضمن رعایت هر چه بیشتراخلاقیات در حوزه فردی و خانوادگی برای دارا بودن صفت عدالت که شرط کارشان است، خود را برای هدایت مردم آماده کنند. به گفته مقام رهبری «امام جمعه ها باید در هر هفته ای آن چیزی را که احساس می کنند مردم به آن احتیاج دارند و باید بدانند، آن را باید به مردم بگویند، از اوضاع و احوال جاری مملکت، از اوضاع و جریانات سیاسی عالم، از تحریص مردم و تشویق مردم به حرکت در جاده عبودیت الله، از تشویق مردم به برادری، به وحدت، به عمل، از بصیرت دادن به مردم نسبت به دشمن ها و دشمنی ها، این وظیفه امام جمعه است، اگر نگوید، خطا کرده است.» همین امر است که باعث شده است رهبر انقلاب ائمه جمعه را به مطالعه و تحقیق توصیه کرده و می فرماید: «واقعا جا دارد که یک خطبه روز جمعه، هفت، هشت ساعت مطالعه پشت سر خودش داشته باشد . اگر ما بتوانیم این مهم را تأمین کنیم، احساس می شود که یک کلاس عمومی سراسری برای عامه مردم خواهیم داشت و این چیزی است که قطعا انقلاب را پیش خواهد برد. بنابراین، بایستی هم ارتباط و اتصال آقایان روزبه روز مستحکمتر بشود و هم آنچه که به مردم داده می شود، روزبه روز سطحش بالاتر رود.»
در ایران اسلامی هر هفته قریب به 600 عالم دینی که خود را برای چنین سخنرانی مهمی آماده کرده اند در سرتاسر کشور به ایراد خطابه در زمینه های اخلاقی، اعتقادی، فرهنگی، سیاسی و مسائل روز می پردازند. بسیاری از ائمه جمعه کشور هم اینک مدرس خارج فقه و اصول و از علمای تزار اول کشور هستند. حاصل این سخنرانی ها، تولید میلیونها کلمه می باشد که در نگاهی آرمانی با مطالعه عمیق و چند ساعته، عالمانه و محققانه تهیه شده اند و بی شک می تواند نقش فرهنگی و تربیتی مهمی را در جامعه ایفا کنند. جمع آوری این خطبه ها و سخنان - علی الخصوص خطبه های اخلاقی- می تواند آثار مبارکی برای جامعه داشته باشد. متاسفانه با وجود این حجم عظیم سخنرانی، خروجی آن بسیار ضعیف است و جز تعداد انگشت شماری از شهرهای بزرگ، مردم از سایر خطبه ها اطلاعی بدست نمی آورند! تقریبا هیچ مرجعی برای اینکه خطبه ها و ذخیره های علمی ارزشمند و میراث ماندگار را بطور کامل بایگانی و در اختیار مردم قرار دهد، یافت نمی شود. در شبکه جهانی اینترنت که اکنون به سادگی می توان یک وب سایت یا وبلاگ ایجاد نمود و هر مسجد و مدرسه و هیات و هنرپیشه و فوتبالیست و خواننده و ... از این فضا بهره مند است توقع نابجایی نیست که برای هر امام جمعه یک وب سایت قوی و فعال ایجاد شود و متن و صوت خطبه های هر هفته بطور کامل در اختیار عموم قرار گیرد. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای عربی نمازهای جمعه بطور مستقیم از تلویزیون و اینترنت پخش می شود. چند زبانه شدن این سایتها نقش مهمی در نشر فرهنگ شیعی و انقلابی و ایرانی در جهان خواهد داشت. چنین اقدامی از آنجایی که خطبه ها را در معرض عموم قرار می دهد باعث تقویت ائمه جمعه می شود و از تحریف و تعویج خطبه ها توسط جناحها و مغرضین جلوگیری می کند. چاپ نشریه تخصصی ویژه نماز جمعه، پخش برخی از خطبه ها در شبکه قرآن و معارف صدا و سیما، انتشار هفته نامه و کتاب و اقداماتی از این دست در عصر کنونی برای ترویج و تبلیغ و نشر این سنت اسلامی ضروری به نظر می رسد. این تنها مربوط به کشور ماست. اگر نمازهای جمعه ای که در کشورهای اسلامی و سایر کشورهای مسلمان نشین برگزار می شود اضافه شود آنگاه حجم تولیدی عظیمی که از این گردهمایی هفتگی در جهان اسلام عاید مسلمین می شود، مشخص می گردد.

صبح صادق، ش.373، ص.6

کلمات کلیدی :