قول سدید

                   انعکاس زندگی ناب در آیینه راهنمایی
ورودیه: آنچه در ذیل می آید بخش هایی از کتاب شریف «مرآت الرشاد فی الوصیه الی الاحبه و الاولاد» نوشته علامه ممقانی است که در آن وصایای اخلاقی و عرفانی به اولاد و دوستان خود نگاشته است. او در مقدمه این کتاب مختصر از اولادش می خواهد هفته یا ماهی یک بار این وصایا را که از آیات و روایات اهل بیت اقتباس شده اند مطالعه کنند، به گونه ای که ملکه آنها شود. در غیر این صورت عاق می شوند و به خیر و فلاح نمی رسند و این نشان از اهمیت محتویات این کتاب می باشد.
بخش اول این کتاب در اصول پنجگانه اعتقادی شیعه است که بر هر کس یقین به آنها واجب است. در این بخش به طور بسیار موجز بحث های خداشناسی، نبوت و امامت و معاد بیان شده است. بخش دوم کتاب را علامه با عنوان تشویق به اطاعت خدا و هشدار در مورد عصیان و تنبلی و صرف عمر در اموری که شایسته یک مسلمان نیست، آغاز می کند و در بخش سوم وصایای متفرقه ای را متذکر شده و در فصل چهار کتاب به ارزش علم آموزی اشاره کرده و در بخش پایانی توصیه های عمومی نسبت به امرار معاش را بیان می نماید. این کتاب با عنوان «آیینه هدایت» ترجمه شده است و خواندن آن به عنوان یک دوره کوتاه اخلاق اسلامی خالی از لطف نخواهد بود. متن ذیل ترجمه و خلاصه ای از اصل کتاب است.
1- بدان فرزندم خدای متعال مخلوقات خود را بسیار دوست دارد؛ چنانچه هر سازنده ای نسبت به ساخته خود چنین است. از این رو واجبات را واجب نمود و مستحبات را سنت قرار داد و محرمات را تحریم کرد و از مکروهات بازداشت به خاطر مصلحت هایی که برای بندگان دارند و زیان هایی که از آنها دفع می کنند. بدان که نه سرکشی گناهکار به او ضرری می رساند و نه عبادت عابدان برای او نفعی دارد.
گر جمله کائنات کافر گردند
بر دامن کبریاش ننشیند گرد
پس ترک اطاعت او مخالفت با عقل است که حکم به وجوب شکر نعمت دهنده و اطاعت از مولا می دهد چرا که مخالفت با مولا ترک امری است که برای انسان فایده دارد و وارد نمودن ضرر به خویش است.
2- فرزندم بپرهیز از کسالت و بطالت عمر و آنچه سبب این دو می شود چرا که گفته شده است شیطان و نفس اماره هر گاه از تزیین نمودن کارهای زشت و زشت نشان دادن کارهای نیکو ناتوان شدند اعمال را به جایی توجه می دهند که سبب تنبلی و بطالت می شود به این صورت که خورد و خوراک و خواب و استراحت و تفریح را بیش از حد ضروری و نیاز نشان می دهند تا وقتی بنده ای دچار اینها شد ثمره آن کسالت و تنبلی و ضایع نمودن وقت شریف است. هر لحظه از لحظات عمر تو گوهری گرانبهاست، بلکه عزیزتر از آن است.
3- زبان را از آنچه به تو کمکی نمی رساند و مهم نیست نگهدار، چرا که بیشتر لغزش های انسان از زبانش است و هیچ عضوی مانند زبان گناهان متعدد ندارد و صمت و سکوت دری از درهای حکمت است پس زبانت را حفظ کن مگر از خیری که تو را به سمت بهشت می کشاند.
زبان بسیار سر بر باد داده است
زبان ما را عدوی خانه زاد است
4- فرزندم تو را به تفکر وصیت می کنم که از بزرگترین اسباب بیداری نفس و صفای قلب است و موجب بسیاری از رفع کدورات و شکستن شهوات و گسست از دنیا و توجه به آخرت می شود. تفکر بالاتر از هر عبادت و رئیس آنهاست و روح و مغز طاعت و بندگی است چرا که تفکر عبد را به خدا می رساند. تفکر عمل قلب است و عبادت عمل اعضا و جوارح. قلب از همه اعضا با شرافت تر است پس عمل آن هم باید شریف تر باشد. تفکر آن چیزی است که انسان را از آتش برهاند مانند حر بن یزید که با لحظه ای تفکر نجات یافت و اگر یک سال - بلکه سالها - عبادت کرده باشد آن عبادت ها مانند آن یک لحظه تفکر برایش نفع و نجات نمی شد؛ از این رو ساعتی تفکر را از عبادت هفتاد ساله بهتر دانسته اند.
5- پسرم بر تو باد قناعت که عزت دنیا و آخرت و راحت بدن است و اگر آن را ترک کنی چه بسا در ارتکاب اعمالی بیفتی که تو را در دنیا نزد بندگان خوار می کند و در آخرت به عذاب وارد می کند و دچار خستگی و افسردگی می شوی. قصد من از قناعت تنگ گرفتن بر خانواده نیست چرا که این امر خلاف گسترش و توسعه رزقی است که در روایات مستحب است و چه بسا سبب ترک نفقه واجب آنها شود. پس در همه امور میانه روی پیشه کن که نه از اهل بخل و خسیس ها شمرده شوی و نه اهل اسراف و تبذیر به شمار آیی. اگر وضع مالت خوب است برای خانواده در نفقه و پوشش و غیره تا حدی که اهل اسراف نباشی وسعت بده و اگر وضعت خوب نبود به مقدار کم قناعت کن و فقر خود را اظهار مکن چرا که مردم بنده دنیا هستند و اگر از فقر و نداری تو آگاهی یابند تو را خوار می شمارند و به تو اهانت می کنند و ذلیلت می کنند. رزق مقدر تقسیم شده است و خدای حکیم آن را بنا بر مصلحت و حکمتش تقسیم نموده و با بذل آبرو زیاد نمی گردد و با عفت و نگفتن به مردم هم کم نمی گردد، بلکه گاهی گفتن آن به مردم شکایت از تقسیم کننده روزی است که سبب غضب او می شود و در دنیا سبب تنگی رزق بیشتر و در آخرت موجب عذاب می گردد.
6- بر تو باد صله رحم که موجب زیادی عمر می شود و روزی را گسترش می دهد و رضایت پروردگار را موجب می گردد و تو را در دنیا و آخرت بهره مند می کند. صله رحم کن حتی با کسی که از تو بریده است بلکه چنین صله رحمی به اخلاص و قرب خدا نزدیک تر است و از پیروی نفس اماره دورتر. من در صله رحم به خصوص با قاطع رحم آثار غریب و فواید عجیبی تجربه نمودم.
7- فرزندم بپرهیز و بر حذر باش از غضب که نشان دهنده سستی عقیده غضب کننده است. روایت شده غضب، ایمان را فاسد می کند، همچنان که سرکه عسل را. ابلیس گفت غضب دام و شکارگاه من است و بهترین بندگان را به وسیله آن از بهشت و راه آن شکار کردم!
8- فرزندم از زیاده روی در خوردن دوری کن که سبب کسالت و سنگدلی می شود و روایت شده نزدیک ترین زمان بنده به شیطان وقتی است که شکمش پر است. پس یک سوم معده را برای آب و یک سوم را برای هوا باقی بگذار و به اندازه یک سوم آن بخور. گمان نکن قدرت و قوت در زیاد خوردن است، بلکه این امر در خوب هضم شدن غذاست و هضم درست در کمی طعام میسر می شود. هرگز هنگام سیری و اشتها نداشتن، غذا نخور که سبب حماقت و کودنی می شود.

کلمات کلیدی : گزارش