قول سدید

در گفت وگو با دوتن از هنرمندان بسیجی مطرح شد

آنگاه که از«هنر انقلابی و متعهد» کلامی به میان می آید شهید سید مرتضی آوینی، از جمله کسانی است که ذهن، او را اولین می یابد! او از معدود کسانی بود که دغدغه انقلابی خود را با هنرش درآمیخت و در تبیین و توضیح«هنر واقعی» تلاش کرد و در همین تلاش مقدس هنرمندانه ترین اثر را از خود به جای گذاشت و پرواز کرد!
سید شهیدان اهل قلم وقتی که با تندی از هنر دنیای مادی وغیرالهی غرب انتقاد می کرد، منشا هنر واقعی را حکمت و معرفت می دانست و معتقد بود، حقیقت عالم در ذات خود زیباست و ادراک هنری یعنی ادراک حکیمانه ای که از دریچه زیبایی به حقیقت عالم می نگرد...
و بانظام تسبیحی عالم نسبت مستقیم دارد ( از این رو) برای جستجوی خاستگاه و سرمنشا هنر در وجود انسان باید به سراغ شناخت انسان و شناخت فطرت انسان برویم و به این پرسش پاسخ دهیم که انسان چیست؟ اگر با این نگاه متعالی هنر را برانداز کنیم و از عمق انسانی خویش برآن نظر بیندازیم در می یابیم، تحسین عدل و اقرار به زیبایی عدالت تنها گزاره ای است که هر انسانی برآن صحه می گذارد. از این منظر هنرواقعی درمسیر بسط عدالت ومبارزه باظلم است چنانچه شهید آوینی نیز معتقد است «هنر به معنای حقیقی آن جز با مبارزه محقق نمی شود.»
چنین تعریفی از هنر در کلام نورانی حضرت امام راحل نیز مشاهده می شود. امام خمینی به عنوان انسانی که راه عرفان و شهود زیبایی را طی نموده در پیامی به هنرمندان و خانواده شهدا که به «منشور هنر انقلاب» شهرت دارد،(1) جایگاه واقعی هنر را به احسن وجه تبیین فرموده است.
در این پیام از همان ابتدا حضرت امام براین امر تاکید دارند که سرمایه هنر انقلاب خون مبارزین در راه حق است و هنری را «زیبا و پاک» عنوان می کنند که«کوبنده» اسلام آمریکایی باشد. آنچه در این میان مورد توجه است شباهت بسیار این پیام در شهریور 67 حضرت امام و پیام ایشان در آذر 67 در مورد تاسیس بسیج است.(2)
همان گونه که امام بسیجیان را به حرکت در خط اسلام ناب محمدی (ص) ومبارزه با استکبار و تحجر و پول پرستی فرا می خواند هنر زیبا و پاک را نیز نابودکننده اسلام رفاه و تجمل، اسلام التقاط، اسلام سازش و فرومایگی و اسلام مرفهین بی درد عنوان می کند. ارتباط وثیق دو پیام حضرت امام (ره) حکایت از آن دارد که «هنر انقلابی»تنها با روحیه بسیجی بوجود می آید و اگر بسیجیان درک صحیحی از هنر داشته باشند و آن را با روحیه اخلاص و مبارزه خود در آمیزند آنگاه «انقلابی هنری» رخ خواهد داد که نتیجه مبارکش «هنر انقلابی»خواهد بود.
در سالهای اخیر رشد جوانانی از این دست، امیدواری را در این باره فزونی داده است. بدون شک مازیار بیژنی در زمره همین جوانان است. کاریکاتوریستی که از «هنر» خود به منظور مطالبه عدالت و تقبیح ظلم بهره می گیرد که در آثار فراوان این هنرمند جوان به خوبی مشهود است.از او می خواهم کمی پیرامون این دو پیام حضرت امام توضیح دهد. وی نیز با همان صراحت کاریکاتورهایش می گوید:«پرداختن به این پیام درحال حاضر دردسرساز است و بسیاری از اینکه به این مسائل پرداخته شود خوششان نمی آید. برخی که اصلا هیچ نسبتی با نظام و انقلاب ندارند و هنر را صرفا برای جذابیت دنبال می کنند. اما جدای از اینها دوست داران امام و انقلاب به چه میزان به این پیام توجه دارند؟! امام می فرماید تنها به هنری باید پرداخت که راه ستیز با جهان خواران را به مابیاموزد. تنها هنری مورد قبول قرآن است که صیقل دهنده اسلام ناب محمدی و اسلام پابرهنگان باشد، یعنی در هنر اولویت اول باید عدالت باشد. اگر غیر از این بود آن دیگر هنر نیست.» بیژنی که خود در نیروی مقاومت بسیج عضو انجمن تجسمی است آنگاه پیرامون فعالیتهای هنری بسیج می گوید:« هنر باید معضلات جامعه رانشان دهد اما گاه گفته می شود به موضوع بی عدالیتهای جامعه پرداخته نشود و تنها موضوعی که برای کشیدن کاریکاتور می ماند آمریکا و اسرائیل است! این نوعی راحت طلبی است. انسانهای متعهد و مومن به این قضایا نپردازند چه کسی باید بپردازد؟» وی پیرامون نمایشگاههای هنری بسیج هم نظر جالبی دارد و معتقد است:« این نمایشگاهها، نمایشگاه هنر بسیجیان است نه هنر بسیجی! درکلام امام عدالت ومبارزه اولویت اول هنر است نه تابلوی گل مرغی و فرش و کوه و جنگل ... اینها را در خارج از بسیج هم می توان دید. این هویت بسیج نیست. این نمایشگاهها صرفا به این خاطر که اعضای آن در بسیج عضو هستند، نمایشگاه بسیج نامیده می شود وگرنه ظرفیت کار خیلی بیش از این بایدباشد.»
این هنرمند جوان ضمن بیان اینکه زبان هنر مفاهیم ارزشی را به خوبی منتقل می کند و در این باره تاثیر فراوانی دارد خاطرنشان می کند:« خوش بختانه در هنرهای تجسمی : که باید آن را هنر انقلاب نامید- رشد خوبی داشته ایم وجریانی از هنرمندان جوان شهرستانی آغاز به کارکرده اند که البته باید تحت پوشش نهادهای فرهنگی وهنری مثل حوزه هنری قرار بگیرند و به حال خودشان رها نشوند تاکارشان ثمره داشته باشد.
آنگاه که سخن از هنر متعهد گفته می شودبرخی اعتقاد دارند« در هنر متعهد کلمه اول با کلمه دوم تناقض دارد! البته این تصور درستی نیست. بحث مسئولیت وتعهد هنرمند، قبل از هنرمند بودن او به انسان بودن باز می گردد. یک انسان نمی تواند مسئول نباشد.» ( مقام معظم رهبری، 1/5/80)
«خانم سمیرا اصلان پور» که قریب 20 سال است در زمینه داستان نویسی فعالیت دارد پیرامون هنر متعهد می گوید:« هنر را نمی توان از تعهد خالی کرد حتی هنرهای غربی هم اگرچه ادعای بی محتوایی می کنند منتهی قصد و غرض دارند تا مثلا فرد را اسیر فردیت خود کنند و همین هنرهای تجسمی و نقاشی های بی معنی هنر مدرن در خدمت یک هدف است. ما هم که داعیه دار انقلاب فرهنگی هستیم باید در هنر خود ارزشهای انقلاب و امام را ترویج دهیم.»
اصلان پور متولد سال 43 است و تاکنون بیش از 20 رمان و کتاب از وی به چاپ رسیده است که اکثر آنها در محور انقلاب و جنگ است. کتاب «قله های سپید دوردست» که به زندگی «شهید فهیمه سیاری» از طلاب زنجانی می پردازد از جلمه آثار اصلان پور است که وی به نیکی از آن یاد می کند.
عضو هیات تحریریه سوره در زمان شهید آوینی، در ادامه با اشاره به اینکه یک انسان لاابالی نمی تواند ترویج تعهد دهد، تغییر فرهنگ عمومی را از جمله راهکارهای رسیدن به هنر متعهد می داند و اظهار می دارد:«باید از کودکی افراد شروع کرد و روح ایمان را در آنها دمید تا اگر در بزرگسالی اثر هنری خلق می کنند همراه با تعهد و پای بندی به ارزشها باشد والا نمی توان با آیین نامه و بخش نامه هنر انقلابی تولید کرد.» وی ضمن تاکید براینکه مسئولین باید به هنر به دید فرهنگی نگاه کنند و نه سیاسی ادامه می دهد:« هنر در ضمن پیام داشتن باید بازیبایی و تعالی و لذت همراه باشد و جذابیت داشته باشد تا بتواند اثرخود را بگذارد.غربی ها با استفاده از همین عوامل یعنی جذابیت و زیبایی ظاهری در فیلمهای خود تاریخ را عوض می کنند و دروغ می سازند اما چون جذاب هست انسان را مدتی پای خود می نشاند.»
مشاور وزیر ارشاد اسلامی در امور بانوان از وضعیت فرهنگی- هنری بسیج انتقاد کرده و می گوید:«در یکی از سخنرانی هایم در آذربایجان خطاب به مسئولین بسیج گفتم آمار ارائه می شود که نیم میلیون بسیجی در استان هست آیا 50 هزار نفر از این عده کتاب خوان هستند تایک نویسنده ارزشی و متعهد دغدغه های فروش کتاب نداشته باشد؟»
بازخوانی«منشور هنر انقلاب» و «پیام تاسیس بسیج» و مقایسه این دو با یکدیگر نکته پایانی این بررسی است که به نظر مناسب‏ترین راه برای پیشبرد هنر انقلاب، بهره گیری از روحیه بسیجی و اندیشه های جادوانه حضرت امام رحمه الله علیه می‏باشد.

منبع:
1 - صحیفه نور امام جلد 21 ،صفحه 145
2- همان، صفحه 195

صبح صادق، ش.296، ص.5

کلمات کلیدی : مصاحبه